Historische Catalogus TM Schilderijenzaal

LEESTAFEL

HISTORISCHE CATALOGUS TACO MESDAG ZALEN

In 1902 bood de schilderes Geesje Mesdag-van Calcar een aanzienlijke schenking – eerst van 40 schilderijen en later nog eens 47 aquarellen – aan het Groninger Museum aan, grotendeels van meesters van de Haagse School. De onderstaande catalogus geeft eerst een overzicht van de schilderijen, en vervolgens van de aquarellen.

schilderijen
Geesje Mesdag heeft die schilderijen eigenhandig gerangschikt in een zaal die ter ere van haar kort daarvoor overleden echtgenoot, eveneens schilder, de Taco Mesdagzaal gedoopt moest worden. De schilderijen staan opgesomd volgens rondgang door de zaal, in de "Gids door het Museum van Oudheden voor de Provincie en Stad Groningen" van 1907, zoals het museum toen nog heette.
Een eeuw later heeft het Groninger Museum afbeeldingen van alle schilderijen en aquarellen aan het Webmuseum ter beschikking gesteld, evenals een aantal historische foto's van de schilderijenzaal en aquarellenzaal ter virtuele herleving van de beide Taco Mesdagzalen.

de zaal
Het bleek ons dat twee zaalfoto's, noordaanzicht en zuidaanzicht, tezamen de veertig schilderijen omvatten. Zie hieronder. Bij alle schilderijen waar op de foto's nog iets van een afbeelding te herkennen is – dat is in circa 2/3 van de gevallen – bestaat overeenstemming met het schilderij vermeld in de Gids. We veronderstellen dat de overeenstemming voor de overige 1/3 ook geldt.
Om een goede parallel tussen de schilderijen op de wand en de volgorde in de Gids te vinden dienden Dame in Gronings costuum, Hunnebedden, en Tuin als baken. De overeenstemming blijkt perfect als het startpunt gekozen wordt rechts van het midden van het zuidaanzicht, met rondgang rechtsom, en als boven elkaar gehangen schilderijen consequent van onder naar boven worden genummerd (zie de zaalfoto's).
De foto van het zuidaanzicht is misschien niet helemaal uit dezelfde tijd als het noordaanzicht, want het borstbeeld van Taco Mesdag,

dat in 1907 in noord stond, is nu voor de zuidelijke doorgang te zien. Maar het is ook heel goed mogelijk dat de fotograaf simpelweg het borstbeeld van Taco, dat ongeveer midden in de zaal stond, 180 graden gedraaid heeft voor het zuidaanzicht. Op het noordaanzicht hebben wij echter dat borstbeeld van Taco vervangen door dat van Geesje. Deze inbreuk op de historische authenticiteit is gekozen om te benadrukken, dat Geesje Mesdag die schilderijen uit haar eigen bezit heeft afgestaan, en bijvoorbeeld niet omdat Taco Mesdag dat testamentair beschikt zou hebben – hoewel hij ongetwijfeld voorstander van zo'n schenking was.
Al zijn de zaalfoto's dan misschien niet van dezelfde datum, de hanging van de schilderijen lijkt onveranderd die van 1907: het noordaanzicht stemt vrijwel precies overeen met een zaalfoto die in de Gids van 1907 is gepubliceerd. Maar door een grotere beelduitsnede staan daar de nummers 30 tot en met 33 ook nog op, en die corresponderen ontegenzeggelijk met deze nummers links op de foto zuidaanzicht.
Later zijn er natuurlijk allerlei wijzigingen in de ophanging aangebracht. Een ding klopte zelfs in 1907 al niet meer: de rondgang vermeldt bij 11 H.W. Mesdag, Het halen van het anker, terwijl de foto uit dezelfde Gids ons inziens Onstuimige Zee toont van dezelfde schilder, toevallig met dezelfde afmetingen, beide in bezit Groninger Museum. (Mesdag Documentatie Stichting).
Daarnaast zijn er nog enkele ongerijmdheden in de foto's en de catalogus van 1907, die na ruim een eeuw niet meer te achterhalen zijn.
In elk geval is de hele collectie van 1903 nu in het Webmuseum te zien.

de schilderijencatalogus
Aan de hand van de onderstaande catalogus is nu eenvoudig na te gaan op welke plaats een kleurenafbeelding van het schilderij te vinden is, waarvan u het nummer in de catalogus kent. Prent de plek aangeduid door het betrokken nummer onder de zaalfoto in uw geheugen, open de link naar de Taco Mesdag Schilderijenzaal in deze catalogus en wijs, daar aangekomen, op de overeenkomstige plek het schilderij aan.

	33		37			TACO MESDAG SCHILDERIJENZAAL				7
31		35		39	40	zuidaanzicht	1	3	4	6
30	32	34	36	38				2		5

Zuidaanzicht van de Taco Mesdag Schilderijenzaal (boven) met de catalogustitels van 1907 (onder) volgens de beschreven analyse

30	Taco Mesdag	Herder met schapen	1	Theophile de Bock	Maneschijn
31	Jacob Maris	Het molentje	2	Jacob Ritsema	De sloot
32	B. Blommers	Eten geven	3	J.M. Swan	Avondschemering
33	Mathijs Maris	Hofje Nieuwkoop, nu Dak Koelman	4	J. Bilders	De plas te Oosterbeek
34	C.S. Pearce	Bohémienne	5	J.H.L. de Haas	Zomermiddag
35	Willem Roelofs	In het bos	6	Victor Bauffe	Kerkje te Noorden
36	Sientje Mesdag-v. Houten	Stilleven	7	Mw. Alma Tadema	Japans geschenk
37	Jozef Israëls	Portret van de hr K. Mesdag
38	Geesje Mesdag-v. Calcar	Bloemen
39	T. Cremone	Kinderen
40	Geesje Mesdag-v. Calcar	Tuin

10	11	13		16	TACO MESDAG SCHILDERIJENZAAL	18			22		26		29
9			14	15	noordaanzicht	17	19	21		24		28
8		12						20		23	25	27

Noordaanzicht van de Taco Mesdag Schilderijenzaal (boven) met de catalogustitels van 1907 (onder) volgens de beschreven analyse

8	Willem Maris	Hitte	19	J. Akkeringa	Bloempjes kijken
9	Anton Mauve	Op het veld	20	Sientje Mesdag-v. Houten	Vruchten
10	Isaac Israëls	De zanger	21	P.J.C. Gabriel	In de polder bij Kortenhoef
11	H.W. Mesdag	Het halen van het anker	22	Christoffel Bisschop	Dame in oudGronings costuum
12	Paul Gabriel	Vroege morgen	23	G. Henkes	De schrijver
13	Sientje Mesdag-v. Houten	Jolie [Joly]	24	G. Henkes	Kurksnijders
14	Th. Baron	Herfst	25	Willem Roelofs	Waterval in de Dusse
15	Victor Bauffe	Bij Barbizon	26	Taco Mesdag	Winter bij Vries
16	Willy Martens	De geleerde	27	Johannes Bosboom	Kerk te Alkmaar
17	Lourens Alma Tadema	Kunstbeschouwing	28	Suze Robertson	Het oude moedertje
18	Albert Verwee	Ezels	29	Taco Mesdag	Hunnebedden bij Taarlo

de aquarellencatalogus
De historische catalogus van 1907 geeft ook de volgorde van de 47 aquarellen bij rondgang langs de vier wanden.
De oude foto's laten zien dat de aquarellen vaak in groepjes boven elkaar hingen. Bij de reconstructie in dit Webmuseum zijn de aquarellen evenwel gelijkmatig verdeeld, met uniforme afstanden over de wanden Oost, Zuid, West en Noord, volgens het schema hieronder. Een klikje op de naam van de wand voert meteen tot de gelijknamige zaal in het Webmuseum

oost			zuid
1	Willem Roelofs	Zomer te Groenendaal	13	F.P. ter Meulen	Kudde schapen
2	Jacob Maris	Stadsgezicht	14	P. Stortenbeker	Dode vogels
3	Theophile de Bock	In het bos	15	Jozef Israëls	Arme Johannes
4	A. Neuhuys	Borduren	16	J.van de Sande Bakhuyzen	Bij Amsterdam
5	Victor Bauffe	Het slootje	17	Willem Maris	Koeien bij de plas
6	Sientje Mesdag-van Houten	Stilleven	18	Suze Robertson	Hoekje in 't atelier
7	W. Maris jr.	Zusjes	19	N. Cipriani	Spelende Arabieren
8	Anton Mauve	Melkbocht	20	J.H. Weissenbruch	Het oude molentje
9	A. van der Meer	Buiten	21	Lourens Alma Tadema	De dood van Atilla
10	P.J.C. Gabriel	Polder bij Kampen	22	Cesare Biseo	Uitgaan
11	M. van der Maarel	De blauwkiel	23	Geesje Mesdag-van Calcar	Kerkje te Chailly bij Barbizon
12	George Breitner	In afwachting	24	Taco Mesdag	Bij Barbizon

west			noord
25	Hermans	Zomer	37	P. van der Velden	De roker
26	Johannes Bosboom	Laurenskerk Rotterdam	38	Tony Offermans	Houthakkers (geen afb.)
27	B.J. Blommers	Kinderen der zee	39	H.W. Mesdag	Avond Noordzee
28	P. Joris	Achterbuurtje in Rome	40	Marie Bilders-van Bosse	Bij Oosterbeek
29	H.W. Mesdag	Noordzee	41	G. Henkes	De toast
30	G. van de Sande Bakhuyzen	Bloemen	42	E. van der Meer	Landschap
31	F.J. du Chattel	Vreeland	43	J.H. Weissenbruch	Polder te Noorden
32	Philippe Zilcken	Houthakker	44	Th. Mesker	De geleerde
33	G. Henkes	Pakkendragers	45	P.J.C. Gabriel	La Hulpe bij Brussel
34	M. Poirson	Te Dieppe	46	Willy Martens	Bij de put te Nunspeet
35	A. Pecquereau	Markt St. Josse ten Noode	47	J. van Sande Bakhuyzen	Bij Nieuwied
36	Richard Bisschop	Dorpskerk, voor de preek

Rob en Winky Vetter

www.mesdagvancalcar.nl, 1 juli 2007, herzien 23 okt 2007, 15 jan, 1 okt 2009