Suze Robertson

LEESTAFEL



	Suze Robertson – op weg naar het expressionisme Al was ze maar vijf jaar jonger dan Geesje Mesdag-van Calcar, schilderkundig hoort Suze Robertson tot een jongere generatie. Toch is ze op haar plaats in het Webmuseum MesdagVanCalcar, dat immers is gewijd aan het schildersechtpaaar Taco en Geesje Mesdag en hun vrienden in de kunst.
	Suze Robertson, Gezicht op de Vispoort te Harderwijk Olieverf op paneel, 35 x 45 cm, coll. Singer Laren			Susanne Robertson is in 1855 in Den Haag geboren, het jongste van 9 kinderen.Twee jaar later overleed haar moeder en het was kennelijk niet mogelijk de kleine Suze thuis op te voeden. Ze werd door familie verzorgd en later geplaatst op de kostschool van Elize van Calcar in Wassenaar. Een goede keus. Elize (familie van Geesje van Calcar) was een beroemde pedagoge, naar wie kleuterscholen zijn genoemd. De kostschool richtte zich op meisjes die gevormd moesten worden voor een vrouwenleven in de beschaafde kringen. Die roeping is aan Suze voorbijgegaan.
	In 1875 gaat ze namelijk naar de Haagsche Academie en behaalt daar in 1877 het diploma middelbaar tekenen. Vanaf dat moment geeft ze met tussenpozen tekenlessen op scholen en aan privéleerlingen. In 1883 besluit Suze de grote stap te wagen om haar baan op te zeggen en zich als zzp-er aan het schilderen te wijden. Ze wordt in Den Haag lid van Pulchri Studio, de Hollandsche Teken Maatschappij en de Nederlandsche Etsclub. Ze is er actief lid en exposeert veel, ook buiten Den Haag.			Suze Robertson, Vispoort te Harderwijk, olieverf op doek, 89 x 106,5 cm Collectie Singer Laren
	Richard Bisschop, Dorpskerk - voor de preek, aquarel Groninger Museum, Taco Mesdagcollectie			In 1892 trouwt ze met haar collega Richard Bisschop. Richards oom Christof Bisschop, een vooraanstaand schilder, was een goede vriend van Taco en Geesje Mesdag (zie hiernaast). Het was zeer ongebruikelijk dat een gehuwde vrouw betaalde werkzaamheden verrichtte. Suze moet wel: Richard heeft veel moeite om een schilderij te voltooien en het te verkopen, en ook Suze heeft ondanks haar ontembare inzet, door haar weinig modieuze schildertrant aanvankelijk niet veel succes. In 1894 wordt hun dochter Sara geboren.
	De Brieven "LS" schrijft Richard Bisschop boven een brief aan zijn lieve vrouw Suze. Grapje. Verder is de correspondentie niet opgewekt. De briefwisseling gaat over materiële problemen. De brieven spelen in twee periodes gedurende 1904 dat Suze in pension Van den Berg in Heeze verbleef als logée van Geesje Mesdag. Die was sinds 1902 alleenstaande vrouw na de dood van haar man. Het dorp Heeze bij Eindhoven was populair geworden onder Haagse schilders die de omgeving van hun woonplaats door alle ontginningen en uitbreidingen onaantrekkelijk waren gaan vinden.			Pension Van den Berg, Heeze, rond 1900
	Boerderijtje in Heeze begin twintigste eeuw			Geesje Mesdag nodigde vaak een bevriende schilder uit om haar op haar schilderreisjes te vergezellen. In dit geval haar goede vrienden Victor Bauffe en Suze Robertson. Die kwam ook graag in Heeze, om de sobere boereninterieurs te schilderen en hun hardwerkende bewoners, met name de vrouwen.
	Suzes verblijf daar heeft heel wat voeten in aarde, lezen we in haar brieven. Om te beginnen gedragen Geesje en Bauffe zich nogal wispelturig: je weet nooit wat hun plannen zijn, en als logée ben je afhankelijk. Als de tienjarige Saar naar Heeze komt, wat is dan het goedkoopste treinkaartje? Kan Richard niet een jaartje met haar leeftijd smokkelen? En laat Saar niet haar lichte jurk aantrekken, die wordt zo snel vies in de trein. Spijtig dat Richard dat schilderijtje nog niet klaar heeft. Zelf heeft Suze maar 100 gulden ontvangen voor een pastel waarvoor ze 200 had willen hebben. Maar ja, "geld is geld". En kan Suze een postwissel sturen, Richard heeft nog maar voor een paar dagen geld. Suze meldt dat Bauffe nog niet veel heeft uitgevoerd. Dat was vorig jaar wel beter. Vertel het maar niet aan mevrouw Bauffe. Ook herinnert Suze haar man aan bepaalde maatschappelijke verplichtingen.			Suze Robertson Portret van Siska olieverf op paneel 20,5 x 18,5 cm Singer Laren Ciska van den Berg was de eigenares van het pension.
	Suze Robertson Hoekje van het atelier aquarel Groninger Museum Taco Mesdagcollectie			De indruk die we krijgen van Suze Robertsons relatie met Geesje Mesdag is die van een goede verstandhouding in de professionele sfeer. We zien Suze niet voor de gezelligheid op theevisite gaan bij Geesje. Daar had Suze helemaal geen tijd voor. Maar haar werk werd zeker gewaardeerd in Villa Geesina aan de Scheveningse Weg. Taco Mesdag had een olieverfschilderij en een aquarel van haar aangekocht. Die maken nu deel uit van de collectie van 100 werken, na Taco's dood door Geesje geschonken aan het Groninger Museum: de Taco Mesdag Zalen – in dit Webmuseum te zien.
	De vrouwenzaak Suze Robertson was een feministe "sans la lettre". Ze schaarde zich niet achter leuzen of theorieën, ze deed wat ze nodig vond en wat ze kon in het belang van de vrouw. Dat ze als één van de eerste vrouwen de Haagse Academie bezocht was heel bijzonder. Dat ze als eerste vrouwelijke leerling gebruik ging maken van het recht op toegang tot de naaktklasse was zelfs scandaleus. Dat de leestafel bij Pulchri gedurende twee uren per week voor dames werd opengesteld moest speciaal na Suzes actie hiervoor besloten worden.			Suze Robertson, Zittend naakt (Lena) Olieverf op doek, 63 x 40,5 cm Collectie Singer Laren
	Suze Robertson, Pietje zittend op stoel, houtskooltekening 184 x 237 mm, collectie Singer Laren			In 1898 werd ter gelegenheid van de troonsbestijging van koningin Wilhelmina in Den Haag een grote manifestatie georganiseerd, de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid. Voor vrouwen en door vrouwen. Dat was een terrein waar Geesje en Suze elkaar ontmoetten. Geesje was lid van een organiserend comité en beiden dienden werk in voor de afdeling Beeldende Kunst. Deze zeer succesvolle tentoonstelling schetste een praktisch beeld van de beroepen waarin vrouwen hun brood verdienden, zoals Suzes kindermeisje Pietje (hiernaast).
	De volgende vrouwententoonstelling werd in 1913 in Amsterdam gehouden ter gelegenheid van 100 jaar Monarchie. Hier werkten Suze en Geesje weer samen bij de selectie van de inzendingen voor de afdeling Beeldend Kunst. Daarvan was Suze de voorzitter. Haar dochter Saar was bijna volwassen en Suzes kunst had inmiddels openbare erkenning verworven. Suze kon zichzelf wat ontspanning gunnen.			Suze Robertson, Wasvrouw Olieverf op paneel, 24,5 x 19 cm Coll. Mark Smit Kunsthandel, Ommen

	Suze Robertson, Vrouw met geit, pastel op papier, 405 x 600 mm Collectie Museum De Lakenhal, Leiden			De schilderes In de onderwerpen van haar werk toont Suze Robertson hoezeer zij oog heeft voor het leven dat vrouwen op het platte land leidden. Keer op keer geeft zij hen weer, bezig met huishoudelijke beslommeringen of met productiewerk voor de textielindustrie: aardappelschillen, borden wassen, kleding wassen, brood snijden, melk schenken, koffie schenken, takken breken, schoven binden, spinnen, breien. Het thema "moeder met kind" tellen we drie keer, en ook gebouwen vormen een minderheid. Van 60 olieverfschilderijen van de tentoonstelling "Suze Robertson, Schilderes van het harde en zware leven" (Museum Kempenland 2008) hebben 47 een vrouw als onderwerp, 30 vrouwen zijn aan het werk. Eenzelfde onderwerp wordt een of meer keren herhaald op bijna identieke wijze. De werkzaamheden worden verricht in de binnenhuisjes waarvoor de schilderes speciaal naar Heeze reisde maar waarvan uiteindelijk zo weinig valt te bespeuren.
	Behalve in olieverf heeft zij in aquarel, pastel en op tekeningen in houtskool en zwart krijt veel bezige vrouwen afgebeeld. In het bijzonder op de tekeningen valt op hoe zij heeft geleerd om de menselijke figuur treffend weer te geven. Aan die tekeningen besteedde zij veel aandacht, en de compositie werd zorgvuldig overwogen zei ze zelf. De uitwerking op doek of paneel ging daarna snel. Het leek alsof ze het schilderij in een vloek en een zucht klaar had. Dat was schijn.			Suze Robertson, Het witte huis, olieverf op paneel, 27 x 47 cm Collectie Mark Smit Kunsthandel, Ommen
	Suze Robertson, Stilleven met bloemen in een schaal, olieverf op doek 43 x 64 cm, Groninger Museum Veendorpcollectie

				Bij het doorbladeren van een monografie als "Suze Robertson – Schilderes van het harde en zware leven" vraagt men zich af of Suze nog andere thema's heeft aangepakt dan boerenvrouwtjes en witte geveltjes. Maar haar oeuvre is minder eenzijdig dan het lijkt. Stillevens, ze zijn er wel degelijk: vazen met bloemen, tafels met vruchten, dode dieren aan de wand. Hier op deze webpagina zien we Hoekje van het atelier, Bloemen in een schaal, Bokkingen. En niet minder voortreffelijk. Hierboven is ook een detailvergroting opgenomen van de Bloemen in een schaal, om de levendigheid van het oorspronkelijke schilderij beter tot zijn recht te laten komen. De brillance van zo'n onderdeel zoals het raffiabandje gaat op de totaalafbeelding wegens de verkleining anders jammerlijk verloren.
	Suze Robertson, Bokkingen, olieverf op doek, 43,5 x 22 cm Groninger Museum Veendorpcollectie
	Suze Robertson, Boerin aan het aardappelschillen Olieverf op paneel, 45,5 x 56 cm, coll. Mark Smit Kunsthandel, Ommen			Suze Robertson is gedurende 30 jaar actief geweest als schilder. Een ontwikkeling in haar stijl is echter niet aan te wijzen. Ook het ontbreken van dateringen maakt dat niet bepaald eenvoudig. Overal zien we haar forse penseelstreek, het donkere palet en de summiere aanduiding van contouren. De kleur wit komt voornamelijk voor in de afgebeelde gebouwen en het mutsje van vrouwen, die bij geen schilder zo'n rol spelen als bij Suze Robertson. Soms is dat het enige onderscheidbare element op een onherstelbaar nagedonkerd olieverfschilderij. Maar daarvan kan het gebruik van teerverf de schuldige zijn. De schilder heeft bij de vrouwen gelatenheid uitgedrukt, berusting in het hun opgelegde simpele dagelijkse leven. Daarbij ontbreekt de dramatiek die we bij Jozef Israëls aantreffen. Die berusting geeft niet Suzes eigen stemming weer. Zij is actief en heeft bewust gekozen voor haar beroep en het leven dat ze daarin leidt. Anders dan haar reisgenoten Geesje Mesdag en Victor Bauffe, die pure representanten zijn van de Haagse School, streeft Suze Robertson niet naar een natuurgetrouwe weergave van haar onderwerp. De contouren zijn onscherper, de kleuren bevatten veel zwart, en de gezichten zijn bijna altijd ongedifferentieerd, prototypes. Zo verbeeldt Suze kennelijk dat wat ze ziet en voelt: een saai mensenleven in een sombere omgeving. Dat maakt haar tot een van de eerste expressionisten.


	Suze Robertson, Aardappelschillende vrouw met kind, gouache en aquarel op papier 628 x 383 mm Collectie Singer Laren			Suze Robertson Het oude moedertje Schilderij onherkenbaar gedonkerd Met computer opgewerkt Groninger Museum, Taco Mesdagcollectie
	Na 1914 nemen Suzes werkzaamheden af. Is het de Eerste Wereldoorlog? Nederland is daar buiten gebleven maar die oorlog bepaalde wel de stemming in die jaren. Suze had veel psychische problemen die we nu wellicht "burn out" zouden noemen. Suze Robertson stierf in 1922. Haar dochter Sara was al in haar moeders voetsporen getreden. Toch goed gedaan Suze!
	Rob en Winky Vetter

	Met dank aan Singer Laren, kunsthandel Mark Smit, Groninger Museum (foto's Marten de Leeuw) en Museum De Lakenhal Leiden voor afbeeldingen Zie ook: Toch werkten zij in Heeze Over Bauffe: Taco MesdagSchilderijenzaal en Aquarellenzaal-oost