LEESTAFEL




naar overzicht leesstukken

Persbericht van de gemeente Tynaarlo van november 2000, naar een tekstontwerp van R. en W. Vetter, overgenomen door het Nieuwsblad van het Noorden en de Vriezer Post.

VRIES KAN WEER PRONKEN MET SCHILDER GEESJE MESDAG

Het openbaar kunstbezit in de provincie Drenthe bevat twee schilderijen waarop de kerktoren van Vries beeldbepalend is. Het ene, "Tuin te Vries", is in het bezit van het Drents Museum, het andere is nu door de gemeente Tynaarlo aangekocht en hangt in de trouwzaal van het gemeentehuis in Vries. Het bestaan ervan was tot voor kort onbekend en het is voorlopig "Kerkgang te Vries" gedoopt.
Beide doeken zijn geschilderd door Geesje Mesdag-van Calcar (1850-1936). Het eerste doek was op een haar na eigendom van de gemeente geworden in 1989.

Het bijzondere is dat de afmetingen van de beide doeken gelijk zijn, namelijk 56 x 72 cm, alleen is het formaat van de Tuin staand en van de Kerkgang liggend.
De toren en het koor van de kerk zijn te zien met de bekende eiken ervoor en een gedeelte van een rietgedekte boerderij links ervan. Op de voorgrond een grasveld en een informele hoogopgaande beplanting, gescheiden door een gebogen pad. Opmerkelijk zijn de lage houten kruisen, rechts naast het pad, drie op de Tuin, vijf op de Kerkgang. Ze herinneren aan het kerkhof dat tot 1827 rondom de kerk heeft gelegen, dus ver voor Geesje Mesdags tijd. De naam "Tuin" is dus misplaatst; wie heeft er nou grafkruisen in zijn tuin. Links van het midden in het kwadrant linksonder staat op de Tuin een vrouw bij de kruisen, op de Kerkgang ook een vrouw, nu met een kind aan de linkerhand. Je kunt je afvragen of er van kerkgang sprake is: waarom zijn er niet meer mensen op de been? Het kan ook een grafbezoek betreffen, hoewel de vrouw een kapje voor alledag draagt en geen rouwkapje. De schilderijen laten beide een zomerse situatie zien. Er staan volop planten in bloei, maar bij de Kerkgang overheerst de kleur wit en bij de Tuin geel. Daardoor maakt het eerste een frissere indruk. Het heeft ook een zware, druk bewerkte vergulde lijst, waarover smaken natuurlijk verschillen. Het verkeert in uitstekende staat, wat van de Tuin niet kan worden gezegd. Dat is, wellicht door het vervoer naar verschillende tentoonstellingen, nogal beschadigd en moet worden gerestaureerd. De huidige gemeente Tynaarlo hoeft geen spijt te hebben dat de Tuin in 1989, toen het aan de gemeente werd aangeboden door geldgebrek niet is aangekocht.

Tussen Vries en Den Haag
Geesje van Calcar, die de schilderijen tussen 1882 en 1900 moet hebben gemaakt, werd in Hoogezand geboren. Niet in 1851, en haar voornaam was niet Gesina. De geboorte-akte vermeldt ondubbelzinnig het geboortejaar 1850 en de voornaam Geesje. Einde hardnekkig misverstand.
Geesje bezocht de Tekenacademie Minerva in Groningen en kreeg vervolgens in Brussel nog een half jaar schilderles van de Nederlandse schilder P.J.C. Gabriel.
Ze trouwde in 1882 met Taco Mesdag, die toen al 53 jaar was. Taco had zich in het jaar daarvoor uit de effectenbank van de familie teruggetrokken om zich eindelijk helemaal aan het schilderen te kunnen wijden. Hij had in 1877 van Grietje van Houten, de weduwe van Izaäc Blaupot ten Cate, de boerderij Rezzago in Vries gekocht. In het bedrijfsgebouw achter het huis had hij zijn atelier ingericht.


 

's Zomers verbleven Geesje en Taco er veel om het Drentse landschap te schetsen en te schilderen.
Ze woonden in Den Haag, net als Taco's broer Hendrik Willem, de zeeschilder. Diens vrouw, Sientje van Houten, was een zusje van de bovengenoemde Grietje en van Sam van Houten, het kamerlid van het bekende kinderwetje. Sientje was pas op latere leeftijd met volle inzet gaan schilderen.
Nogal wat Haagse schilders zochten de verlatenheid van de Drentse heide op in de jaren 1880, toen de omgeving van Den Haag steeds meer bebouwd raakte en niet meer interessant was om te schilderen. Een aantal van hen heeft in Rezzago gelogeerd en bij Vries gewerkt.
Vries is niet meer wat het is geweest. Waar Geesjes schildersezel heeft gestaan, is nu het dorpshuis. De boerderij is er niet meer. Het slingerpad is nog te zien maar daar is alles mee gezegd. Rezaggo is afgebroken, daar is nu de wijk de Fledders. Geesje Mesdag-van Calcar is bij velen onbekend. Misschien omdat ze niet echt de publiciteit zocht. Ze zal aan de vergetelheid worden ontrukt door de biografie die nu wordt opgesteld. De biografen zijn bezig de titels te verzamelen van alle door Geesje gemaakte schilderijen, aquarellen en tekeningen. Lezers die werk bezitten of kennen met de signatuur G. Mesdag v. Calcar, of GMvC, of van Calcar, wordt vriendelijk verzocht dit aan de schrijvers te melden (Rob en Winky Vetter), opdat zo goed mogelijk recht wordt gedaan aan deze vrouw, die er aan bijgedragen heeft Drenthe op de kaart te zetten.

(Het besproken schilderij bevindt zich in de Rezzagozaal)

1 november 2005

www.mesdagvancalcar.nl