Taco Mesdag zeeschilder? |
||||
 Fig. 1. Taco Mesdag, Noordzeegezicht, Olie/doek, 57 x 73 cm 1895, particuliere collectie |
De
kunstlexicograaf Pieter Scheen beweert dat Taco Mesdag (1829-1902), broer
van Hendrik Willem van het Panorama Mesdag, ook zeegezichten heeft geschilderd.
Echter, niet één van de werken die Taco Mesdag heeft geëxposeerd, draagt een titel die naar de zee verwijst. Onder de bij particulieren aangetroffen werken is een "Noordzeegezicht" (Fig. 1), maar dat doek wordt beheerst door een steil duin. Aan de zeezijde, dat is waar. |
|||
| Toch zijn ons na vier jaar
onderzoek, vrij kort na elkaar, door particuliere eigenaren vier zeegezichten
gemeld, gesigneerd "Taco Mesdag". Alle vier lijken ze niet-authentiek.
De signaturen voldoen namelijk niet aan het beeld dat we in de loop van
ons onderzoek hebben kunnen vaststellen als dat van Taco Mesdags signatuur.
Die blijkt in bepaalde details zeer consistent te zijn. (Zie Leesstuk
Signaturen) |
Signaturen |
|||
 Authentieke
signatuur van T.Mesdag |
||||
| Allereerst werd ons een vertederend paneeltje
getoond van een vissersboot op het strand, waarop ook de signatuur HW Mesdag
aannemelijk zou zijn. Jammer alleen dat de voornaam in de signatuur Tako
luidde (met k !). Exit Taco. |
 Met
k in de voornaam |
|||
| Twee andere waren met hoofdletters gesigneerd. Dat deed Taco Mesdag nooit. |
Met hoofdletters
|
|||
| |
||||
| Bij het vierde
zeegezicht "Branding" aarzelden we (Fig. 2). Mooi gedaan, maar – dachten we – met een foute signatuur, keurig met een dunne penseel of een pen geschreven. |
 Fig. 2. Branding. Olie/paneel, 25 x 60 cm, particuliere collectie |
|||
 Fig. 3. Tekening kerk door de jonge Taco Mesdag, 1844 |
||||
Deze beoordeling kantelde toen we twee tekeningen, afkomstig uit het Panorama Mesdag, onder ogen kregen. Anton Pieck-achtige taferelen, met veel schaduwen. Eén ervan gesigneerd: T Mesdag, en gedateerd: 1844. (Fig. 3. Tekening kerk) Hetzelfde handschrift als op het laatst genoemde zeegezicht. Onmiddellijk viel ons de gelijkenis op met de bekende watervaltekening van Taco's broer HW, ook uit 1844. In dat jaar waren de broers ongeveer veertien jaar oud. De perfectie van de weergave van de niet bepaald Groningse onderwerpen brengt ons tot de aanname dat dit zo'n tekening is die de jongens in opdracht van hun leraar Cornelis Buijs moesten natekenen. Heel gebruikelijk in het toenmalige tekenonderwijs. |
||||
|
|
 Fig. 4.Taco Mesdag, Landschap met boerderij, Groninger Museum |
|||
 Fig. 5. Zeegezicht toegeschreven aan T.Mesdag,olie op paneel, 27 x 20,7 cm. Bron: RKD |
 Fig. 6. H.W. Mesdag, Binnenhalen van de netten, olie op paneel, 55 x 43 cm (J. Poort, Oeuvrecatalogus 861) |
|||
| Bij het Rijksbureau
voor Kunsthistorische Documentatie staat Taco Mesdag te boek onder andere
als zeeschilder. Dit is mede gebaseerd op de afbeelding van een ongesigneerd
paneeltje dat in 1963 aan het RKD is getoond (Fig. 5). Thuis, zo had de
eigenaar verklaard, had hij een pendant hangen dat gesigneerd leek met
Taco Mesdag, volgens een aantekening op de achterzijde van de afdruk van
de afbeelding. Met andere woorden, men heeft het gesigneerde werk niet
onder ogen gehad en heeft de authenticiteit van die signatuur niet kunnen
vaststellen. |
In 2001 heeft
Johan Poort een uitgebreide geïllustreerde oeuvrecatalogus uitgegeven
van al het werk van de broer van Taco, H.W. Mesdag, de bekende zeeschilder.
De H.W. Mesdag-achtige compositie van figuur 5 bracht ons op het
idee om hem te vergelijken met de ruim 1200 miniatuurtjes van een zee
met 1 scheepje, 2 scheepjes, 3 scheepjes, veel scheepjes. En ja,
de afbeelding lijkt, afgezien van het stukje zee met enkele kwallen op
de voorgrond, als twee druppels zeewater op nummer 861 in de catalogus
van Poort (Fig. 6. De onscherpte is het gevolg van de reproductietechniek).
Het linker schilderij blijkt een kopie op een kwart van de grootte van
het origineel rechts. De vervalsing is gemaakt in een tijd waarin het
werk van H.W. Mesdag nog niet was gedocumenteerd. Toen was de kans op
ontmaskering nog niet zo groot. |
|||
 Fig.7 H.W.Mesdag, Schepen in storm, olie/doek,12 x 22, 1867 |
Ook het zeegezicht
van figuur 5 kan dus niet tot het oeuvre van Taco Mesdag worden gerekend.
Hiermee komt het aantal ten onrechte aan hem toegeschreven zeegezichten
op vier. Het paneeltje Branding is het enige zeegezicht dat met grote waarschijnlijkheid, gezien de signatuur, op de naam van Taco Mesdag kan worden gesteld. Dat maakt hem nog niet tot een zeeschilder. |
|||
| In 1867, toen
hij nog in Brussel woonde, maakte HW Mesdag een piepklein doekje (FIg.
7) waarop hij de golven behandelt zoals ze ook op Branding zijn weergegeven.
Die overeenkomst hoeft niet toevallig te zijn. De broers hadden namelijk
een sterke band. Ze zaten samen op tekenles en werkten allebei op de familiebank.
HW werd in 1866 beroepsschilder. Denkbaar is dat Taco tot de familieleden
behoorde die volgens het geslachtsboek Mesdag de zomervakantie doorbrachten
op het populaire waddeneilandeiland Norderney, en dat hij en zijn broer
zich beiden een keer aan het zeeschilderen hebben gewaagd. Voor HW was
dat zijn tweede zeegezicht. Niet zijn laatste! Hij had de zee als onderwerp
ontdekt en omarmd. |
||||
| HW vertelde eens dat hij
niet tevreden was over een strandgezicht dat hij in 1869 thuis had uitgewerkt
(Fig. 8). Het ontbeert inderdaad het grote gebaar en de afgewogen compositie
die hij zich later had eigen gemaakt (Fig. 9). Hij had toen besloten dat
hij de zee vóór zich moest hebben om haar goed te kunnen
weergeven, en was daarom naar Den Haag verhuisd. Taco, die nog in Groningen
woonde, bepaalde zich als uitgesproken landschapschilder voornamelijk
tot het heidelandschap, dat hij vanaf 1877 vanuit zijn boerderij-atelier
in Vries bestudeerde en uitbeeldde (Fig. 10). Maar van de zee bleef hij
af, ook toen hij in 1883 in Scheveningen was gaan wonen. De zee, die was
van HW. |
 Fig.8.H.W.Mesdag, Strandgezicht Norderney, olie/paneel, 48 x74 cm, 1869 |
|||
 Fig. 9. HW Mesdag, Zomeravond in Scheveningen (uitsnede) 1897 |
||||
| Waarom signeren meerdere
mensen een zeegezicht met de naam van een onmiskenbare landschapschilder?
Wellicht om een commercieel geliefd genre te produceren zonder zover te
durven gaan, de daarmee gelieerde signatuur te plaatsen. Maar wel door
valse verwachtingen te wekken met een er op lijkende, bekende naam. En
waarschijnlijk na de dood van de beide broers, zodat een argwanende beschouwer
zich niet tot Taco kon wenden met de woorden: ik wist niet dat Uedele
zich ook met zeeschilderen bezighield. Rob en Winky Vetter |
 Fig. 10. Taco Mesdag, Winteravond bij Vries, olie/doek, 57x73cm collectie Groninger Museum |
|||
