JELTSEMA PENNINGKABINET
In de numismatiek wordt scherp onderscheid gemaakt
tussen munten en penningen. De eerste dienen om mee te betalen, de tweede
om een heugelijke gebeurtenis te gedenken. Maar in beide gevallen gaat
het om een meestal rond metalen plaatje, met op de voorzijde een afbeelding
gewoonlijk een portret en op de keerzijde een toelichtende
tekst. De gemeenschappelijke herkomst van de termen blijkt ook uit woorden
als penningmeester, tiende penning en het Engelse penny. Een penning zonder
bewerkte achterkant of van afwijkende vorm wordt plaquette genoemd. De
ronde vorm wordt tegenwoordig vaak verlaten, al blijft de penningkunst
traditioneel. Het gedenken met penningen is beslist nog geen uitgestorven
gebruik.
|
|||
F.E. Jeltsema, Ontwerp bestemd
voor toekomstige winnaars van de Prix de Rome. Minerva vlecht een lauwerkrans
met aan haar voeten een palet met penselen, en een beelhouwershamer. Er
is ruimte in de keerzijde voor de discipline, het jaar en de naam van de
winnaar. Uitvoeringen in zilver en brons. Doorsnede 50 mm. 1905. Collectie Geldmuseum. |
|||
F.E. Jeltsema, links: Rembertus Jeltsema, de vader van de beeldhouwer, hereboer in Uithuizen. Verzilverde galvano. Doorsnede 90 mm. 1905. Collectie Geldmuseum. Rechts: bronzen plaquette op zijn grafzerk. Uithuizen, 1919. | |||
F.E. Jeltsema, portret Ferdinand Leenhoff, leraar beeldhouwen aan de Rijksakademie van Beeldende Kunst, Amsterdam. Keerzijde: beeldhouwerstafel met klei, hamer, boetseerstiften, winkelhaak, passer, en schietlood. Brons. Doorsnee 90 mm. 1904/1905. Collectie Geldmuseum. | |||
F.E. Jeltsema, gouden penning
aangeboden aan het schildersechtpaar Sientje van Houten en H.W. Mesdag ter
gelgenheid van hun gouden huwelijk, als dank van het Nederlandse volk voor
de overdracht aan de Staat van het Museum Mesdag (afgebeeld op de keerzijde).
Ook afslagen in zilver en brons, zoals de penning hierboven. Doorsnee 90 mm. 1906. Collectie Geldmuseum. |
|||
F.E. Jeltsema, penning ter gelegenheid van het huwelijk van W.J.J.C. Bijleveld en A.C. de Kempenaer in Oegstgeest. Keerzijde: twee familiewapens met wapenspreuken. Bijleveld publiceerde veel historische artikelen over kastelen rond Oegstgeest. Brons. Doorsnee 50 mm. 1906. Collectie Geldmuseum. | |||
F.E. Jeltsema, moeder en dochter. Links de schilderes Geesje Mesdag-van Calcar, de mecenas van Fré Jeltsema, op een gegoten penning. Koper. Doorsnede 60 mm. Jaartal onbekend. Rechts haar moeder, Barbera Christina van Calcar-de Boer. Zij kreeg negen kinderen, waarvan maar twee (Geesje en een zusje) haar overleefd hebben. Brons. Doorsnee 90 mm. 1906. Particuliere collectie. | |||
F.E. Jeltsema, Mr. W.F. van Leeuwen, burgemeester van Amsterdam van 1901 tot 1910, commissaris van de koningin van Noordholland, en later de eerste vice-president van de Raad van State zonder adellijke titel. Brons. Doorsnee 76 mm. 1910. Collectie Geldmuseum. | |||
F.E. Jeltsema, gedenkplaquette van Het Nieuws van de Dag bij het vertrek van de oprichter J.J. Wüste. De zwevende muze blaast op een koehoorn, symbolisch om het nieuws aan te kondigen dat door de andere muze met een ganzeveer wordt opgeschreven. Links een krantenpers, rechts een zandloper, symbool van de tijdsdruk. Brons. Afmeting 36x40 mm. 1910. Collectie Geldmuseum. | |||
F.E. Jeltsema, portret van natuurkundige en Nobelprijswinnaar (1910) Van der Waals, beroemd geworden door zijn proefschrift over gassen en vloeistoffen (1873). De grote Engelse geleerde Maxwell heeft het voor het proefschrift van Van der Waals over gehad om zich in het Nederlands te verdiepen. De Engelse vertaling kwam pas enkele jaren later beschikbaar. Op de keerzijde een druk-volume-temperatuur-diagram en de beroemde formule (P + a / ) = RT / (V - b) Zilver en brons. Doorsnee 65 mm. 1911. Collectie Geldmuseum. |
|||
F.E. Jeltsema, portret van
Hugo van Gijn bij zijn aftreden als grootmeester van de Orde der Vrijmetselaren
in het Groot Oosten der Nederlanden. Op de keerzijde vrijmetselaarssymbolen:
passer, tekenhaak, hemellichamen. Brons. Doorsnee 65 mm. 1917. Collectie Geldmuseum. |
|||
F.E. Jeltsema, portret van prof. Jakob Kraus. Studeerde civiele techniek aan de Technische Universiteit Delft. Werd daar hoogleraar, eredoctor en de eerste Rector Magnificus. Was minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid. Projectleider bij havenaanleg op verschillende plaatsen in het buitenland. Brons. Doorsnee 65 mm. 1935. Collectie Geldmuseum. | |||
F.E. Jeltsema, plaquette Venus en Amor (1905) brons 6,5 cm. Bestaat ook als verzilverde galvano. Collectie Groninger Museum | |||
F.E. Jeltsema, Lente. Keerzijde:
landschap met opgaande zon, etenzoekende vogel op de grond, en een vogel
die jongen voert op het nest. Zilver en brons. Afmeting 52x38 mm. 1914. Collectie Geldmuseum. |
|||
Rob en Winky Vetter | |||
De Jeltsemavleugel omvat
ook: - de Beeldenzaal, en verder op de Leestafel de leesstukken: - Fré Jeltsema, beeldhouwer m/v (korte biografie) - Boerendochter wordt gevierd beeldhouwer (monografie Jeltsema) - Een goed gebaar van Johan de Witt (interpretatie standbeeld) - Het geheim van de beeldhouwer (artikel beeldhouwtechnieken) |
www.mesdagvancalcar.nl , 15 januari 2008, 1 april 2013